Quechua
Etymology
From yupay + -cha + -y.
Verb
yupaychay
- (transitive) to honor, glorify, praise, thank, respect, worship
Conjugation
Conjugation of yupaychay
| infinitive
|
yupaychay
|
|
| agentive
|
yupaychaq
|
| present participle
|
yupaychaspa
|
| past participle
|
yupaychasqa
|
| future participle
|
yupaychana
|
|
|
|
|
|
singular
|
plural
|
| 1st person
|
2nd person
|
3rd person
|
1st person
inclusive
|
1st person
exclusive
|
2nd person
|
3rd person
|
| indicative
|
|
ñuqa
|
qam
|
pay
|
ñuqanchik
|
ñuqayku
|
qamkuna
|
paykuna
|
| present
|
yupaychani
|
yupaychanki
|
yupaychan
|
yupaychanchik
|
yupaychayku
yupaychaniku1
|
yupaychankichik
|
yupaychanku
|
past
(experienced)
|
yupaycharqani
|
yupaycharqanki
|
yupaycharqan
|
yupaycharqanchik
|
yupaycharqayku
yupaycharqaniku
|
yupaycharqankichik
|
yupaycharqanku
|
past
(reported)
|
yupaychasqani
|
yupaychasqanki
|
yupaychasqan
|
yupaychasqanchik
|
yupaychasqayku
yupaychasqaniku
|
yupaychasqankichik
|
yupaychasqanku
|
| future
|
yupaychasaq
|
yupaychanki
|
yupaychanqa
|
yupaychasunchik
|
yupaychasaqku
|
yupaychankichik
|
yupaychanqaku
|
|
|
| imperative
|
|
—
|
qam
|
pay
|
ñuqanchik
|
—
|
qamkuna
|
paykuna
|
| affirmative
|
—
|
yupaychay
|
yupaychachun
|
yupaychasun2
yupaychasunchik
|
—
|
yupaychaychik
|
yupaychachunku
|
| negative
|
—
|
ama
yupaychaychu
|
ama
yupaychachunchu
|
ama yupaychasunchu
ama yupaychasunchikchu
|
—
|
ama
yupaychaychikchu
|
ama
yupaychachunkuchu
|
1 The conjugation -niku is only for the Ayacucho-Chanca variety.
2 The form -sun refers to "you and I together", while the form -sunchik refers to "you and I and other people".
Noun
yupaychay
- adoration, glory, honor
Declension
Declension of yupaychay
|
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
yupaychay
|
yupaychaykuna
|
| accusative
|
yupaychayta
|
yupaychaykunata
|
| dative
|
yupaychayman
|
yupaychaykunaman
|
| genitive
|
yupaychaypa
|
yupaychaykunap
|
| locative
|
yupaychaypi
|
yupaychaykunapi
|
| terminative
|
yupaychaykama
|
yupaychaykunakama
|
| ablative
|
yupaychaymanta
|
yupaychaykunamanta
|
| instrumental
|
yupaychaywan
|
yupaychaykunawan
|
| comitative
|
yupaychaynintin
|
yupaychaykunantin
|
| abessive
|
yupaychayninnaq
|
yupaychaykunannaq
|
| comparative
|
yupaychayhina
|
yupaychaykunahina
|
| causative
|
yupaychayrayku
|
yupaychaykunarayku
|
| benefactive
|
yupaychaypaq
|
yupaychaykunapaq
|
| associative
|
yupaychaypura
|
yupaychaykunapura
|
| distributive
|
yupaychayninka
|
yupaychaykunanka
|
| exclusive
|
yupaychaylla
|
yupaychaykunalla
|
Possessive forms of yupaychay
ñuqap - first-person singular
| ñuqap (my)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
yupaychayniy
|
yupaychayniykuna
|
| accusative
|
yupaychayniyta
|
yupaychayniykunata
|
| dative
|
yupaychayniyman
|
yupaychayniykunaman
|
| genitive
|
yupaychayniypa
|
yupaychayniykunap
|
| locative
|
yupaychayniypi
|
yupaychayniykunapi
|
| terminative
|
yupaychayniykama
|
yupaychayniykunakama
|
| ablative
|
yupaychayniymanta
|
yupaychayniykunamanta
|
| instrumental
|
yupaychayniywan
|
yupaychayniykunawan
|
| comitative
|
yupaychayniynintin
|
yupaychayniykunantin
|
| abessive
|
yupaychayniyninnaq
|
yupaychayniykunannaq
|
| comparative
|
yupaychayniyhina
|
yupaychayniykunahina
|
| causative
|
yupaychayniyrayku
|
yupaychayniykunarayku
|
| benefactive
|
yupaychayniypaq
|
yupaychayniykunapaq
|
| associative
|
yupaychayniypura
|
yupaychayniykunapura
|
| distributive
|
yupaychayniyninka
|
yupaychayniykunanka
|
| exclusive
|
yupaychayniylla
|
yupaychayniykunalla
|
qampa - second-person singular
| qampa (your)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
yupaychayniyki
|
yupaychayniykikuna
|
| accusative
|
yupaychayniykita
|
yupaychayniykikunata
|
| dative
|
yupaychayniykiman
|
yupaychayniykikunaman
|
| genitive
|
yupaychayniykipa
|
yupaychayniykikunap
|
| locative
|
yupaychayniykipi
|
yupaychayniykikunapi
|
| terminative
|
yupaychayniykikama
|
yupaychayniykikunakama
|
| ablative
|
yupaychayniykimanta
|
yupaychayniykikunamanta
|
| instrumental
|
yupaychayniykiwan
|
yupaychayniykikunawan
|
| comitative
|
yupaychayniykintin
|
yupaychayniykikunantin
|
| abessive
|
yupaychayniykinnaq
|
yupaychayniykikunannaq
|
| comparative
|
yupaychayniykihina
|
yupaychayniykikunahina
|
| causative
|
yupaychayniykirayku
|
yupaychayniykikunarayku
|
| benefactive
|
yupaychayniykipaq
|
yupaychayniykikunapaq
|
| associative
|
yupaychayniykipura
|
yupaychayniykikunapura
|
| distributive
|
yupaychayniykinka
|
yupaychayniykikunanka
|
| exclusive
|
yupaychayniykilla
|
yupaychayniykikunalla
|
paypa - third-person singular
| paypa (his/her/its)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
yupaychaynin
|
yupaychayninkuna
|
| accusative
|
yupaychayninta
|
yupaychayninkunata
|
| dative
|
yupaychayninman
|
yupaychayninkunaman
|
| genitive
|
yupaychayninpa
|
yupaychayninkunap
|
| locative
|
yupaychayninpi
|
yupaychayninkunapi
|
| terminative
|
yupaychayninkama
|
yupaychayninkunakama
|
| ablative
|
yupaychayninmanta
|
yupaychayninkunamanta
|
| instrumental
|
yupaychayninwan
|
yupaychayninkunawan
|
| comitative
|
yupaychayninintin
|
yupaychayninkunantin
|
| abessive
|
yupaychayninninnaq
|
yupaychayninkunannaq
|
| comparative
|
yupaychayninhina
|
yupaychayninkunahina
|
| causative
|
yupaychayninrayku
|
yupaychayninkunarayku
|
| benefactive
|
yupaychayninpaq
|
yupaychayninkunapaq
|
| associative
|
yupaychayninpura
|
yupaychayninkunapura
|
| distributive
|
yupaychaynininka
|
yupaychayninkunanka
|
| exclusive
|
yupaychayninlla
|
yupaychayninkunalla
|
ñuqanchikpa - first-person inclusive plural
| ñuqanchikpa (our(incl))
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
yupaychayninchik
|
yupaychayninchikkuna
|
| accusative
|
yupaychayninchikta
|
yupaychayninchikkunata
|
| dative
|
yupaychayninchikman
|
yupaychayninchikkunaman
|
| genitive
|
yupaychayninchikpa
|
yupaychayninchikkunap
|
| locative
|
yupaychayninchikpi
|
yupaychayninchikkunapi
|
| terminative
|
yupaychayninchikkama
|
yupaychayninchikkunakama
|
| ablative
|
yupaychayninchikmanta
|
yupaychayninchikkunamanta
|
| instrumental
|
yupaychayninchikwan
|
yupaychayninchikkunawan
|
| comitative
|
yupaychayninchiknintin
|
yupaychayninchikkunantin
|
| abessive
|
yupaychayninchikninnaq
|
yupaychayninchikkunannaq
|
| comparative
|
yupaychayninchikhina
|
yupaychayninchikkunahina
|
| causative
|
yupaychayninchikrayku
|
yupaychayninchikkunarayku
|
| benefactive
|
yupaychayninchikpaq
|
yupaychayninchikkunapaq
|
| associative
|
yupaychayninchikpura
|
yupaychayninchikkunapura
|
| distributive
|
yupaychayninchikninka
|
yupaychayninchikkunanka
|
| exclusive
|
yupaychayninchiklla
|
yupaychayninchikkunalla
|
ñuqaykup - first-person exclusive plural
| ñuqaykup (our(excl))
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
yupaychayniyku
|
yupaychayniykukuna
|
| accusative
|
yupaychayniykuta
|
yupaychayniykukunata
|
| dative
|
yupaychayniykuman
|
yupaychayniykukunaman
|
| genitive
|
yupaychayniykupa
|
yupaychayniykukunap
|
| locative
|
yupaychayniykupi
|
yupaychayniykukunapi
|
| terminative
|
yupaychayniykukama
|
yupaychayniykukunakama
|
| ablative
|
yupaychayniykumanta
|
yupaychayniykukunamanta
|
| instrumental
|
yupaychayniykuwan
|
yupaychayniykukunawan
|
| comitative
|
yupaychayniykuntin
|
yupaychayniykukunantin
|
| abessive
|
yupaychayniykunnaq
|
yupaychayniykukunannaq
|
| comparative
|
yupaychayniykuhina
|
yupaychayniykukunahina
|
| causative
|
yupaychayniykurayku
|
yupaychayniykukunarayku
|
| benefactive
|
yupaychayniykupaq
|
yupaychayniykukunapaq
|
| associative
|
yupaychayniykupura
|
yupaychayniykukunapura
|
| distributive
|
yupaychayniykunka
|
yupaychayniykukunanka
|
| exclusive
|
yupaychayniykulla
|
yupaychayniykukunalla
|
qamkunap - second-person plural
| qamkunap (your(pl))
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
yupaychayniykichik
|
yupaychayniykichikkuna
|
| accusative
|
yupaychayniykichikta
|
yupaychayniykichikkunata
|
| dative
|
yupaychayniykichikman
|
yupaychayniykichikkunaman
|
| genitive
|
yupaychayniykichikpa
|
yupaychayniykichikkunap
|
| locative
|
yupaychayniykichikpi
|
yupaychayniykichikkunapi
|
| terminative
|
yupaychayniykichikkama
|
yupaychayniykichikkunakama
|
| ablative
|
yupaychayniykichikmanta
|
yupaychayniykichikkunamanta
|
| instrumental
|
yupaychayniykichikwan
|
yupaychayniykichikkunawan
|
| comitative
|
yupaychayniykichiknintin
|
yupaychayniykichikkunantin
|
| abessive
|
yupaychayniykichikninnaq
|
yupaychayniykichikkunannaq
|
| comparative
|
yupaychayniykichikhina
|
yupaychayniykichikkunahina
|
| causative
|
yupaychayniykichikrayku
|
yupaychayniykichikkunarayku
|
| benefactive
|
yupaychayniykichikpaq
|
yupaychayniykichikkunapaq
|
| associative
|
yupaychayniykichikpura
|
yupaychayniykichikkunapura
|
| distributive
|
yupaychayniykichikninka
|
yupaychayniykichikkunanka
|
| exclusive
|
yupaychayniykichiklla
|
yupaychayniykichikkunalla
|
paykunap - third-person plural
| paykunap (their)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
yupaychayninku
|
yupaychayninkukuna
|
| accusative
|
yupaychayninkuta
|
yupaychayninkukunata
|
| dative
|
yupaychayninkuman
|
yupaychayninkukunaman
|
| genitive
|
yupaychayninkupa
|
yupaychayninkukunap
|
| locative
|
yupaychayninkupi
|
yupaychayninkukunapi
|
| terminative
|
yupaychayninkukama
|
yupaychayninkukunakama
|
| ablative
|
yupaychayninkumanta
|
yupaychayninkukunamanta
|
| instrumental
|
yupaychayninkuwan
|
yupaychayninkukunawan
|
| comitative
|
yupaychayninkuntin
|
yupaychayninkukunantin
|
| abessive
|
yupaychayninkunnaq
|
yupaychayninkukunannaq
|
| comparative
|
yupaychayninkuhina
|
yupaychayninkukunahina
|
| causative
|
yupaychayninkurayku
|
yupaychayninkukunarayku
|
| benefactive
|
yupaychayninkupaq
|
yupaychayninkukunapaq
|
| associative
|
yupaychayninkupura
|
yupaychayninkukunapura
|
| distributive
|
yupaychayninkunka
|
yupaychayninkukunanka
|
| exclusive
|
yupaychayninkulla
|
yupaychayninkukunalla
|
|